Pierwsze cechy na Sądecczyźnie, Ziemi Gorlickiej, Ziemi Limanowskiej i Podhalu powstawały w XV wieku. W dalszych wiekach dzieje rzemiosła wiązały się z rozwojem i upadkiem miast. Rzemiosło żyło i kierowało się odrębnymi regulacjami prawnymi i tradycją. Cechy przetrwały czasy zaboru austriackiego.
W II Rzeczpospolitej nastąpiło znaczne ożywienie samorządności rzemieślniczej, czego dowodem był zorganizowany w 1935r. Podhalański Zjazd Rzemieślniczy z powiatów: Jasło, Gorlice, Nowy Sącz, Limanowa, Nowy Targ.
Po II wojnie światowej nastały trudne czasy dla rzemiosła i jego organizacji. W 1948r. w Nowym Sączu powstał Okręgowy Związek Cechów obejmujący powiaty: nowosądecki, limanowski, nowotarski i miasto Zakopane. Związek działał do 1953r. W następnych latach nastąpiło scentralizowanie branżowych cechów w cechy wielobranżowe powiatowe.
Izba Rzemieślnicza w Nowym Sączu powstała w 1985 roku decyzją Centralnego Związku Rzemiosła na wniosek Wojewódzkiego Samorządu Rzemiosła.
Okres transformacji ustrojowej i gospodarczej w Polsce zapoczątkowany w 1989r. znalazł swój wyraz w nowej ustawie o rzemiośle. Swoboda gospodarcza, odejście od wymogów posiadania kwalifikacji zawodowych i dobrowolność zrzeszania się w organizacjach zawodowych chwilowo „zachwiały” ekonomiczną i organizacyjną kondycją Izby i spowodowały rezygnację wielu rzemieślników z członkostwa w cechach.
Na przełomowym Nadzwyczajnym Zjeździe Delegatów Izby w marcu 1991 roku ważyły się losy dalszej jej egzystencji w nowej rzeczywistości.
Delegaci w podjętej uchwale zadecydowali o dalszym funkcjonowaniu organizacji i programie naprawczym, w którego efekcie już na koniec 1991 roku Izba uzyskała dodatni wynik finansowy, a w 1993 roku spłaciła zaciągnięty przez Izbę w 1990 roku kredyt bankowy, a także rozliczyła z zakopiańskim Cechem pożyczkę z Centralnego Związku Rzemiosła na budowę Domu Rzemiosła w Zakopanem.
Od 2002 roku Izba zmieniła statut i przyjęła nazwę Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Nowym Sączu.
Izba reprezentuje rzemiosło regionu południowej Małopolski, a mianowicie z powiatów:
- gorlickiego,
- miasta Nowego Sącza,
- nowosądeckiego,
- limanowskiego,
- nowotarskiego i
- tatrzańskiego.
Zrzesza na zasadzie dobrowolności 5 cechów o zasięgu powiatowym i spółdzielnię rzemieślniczą w Gorlicach.
- Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości w Nowym Sączu
- Cech Rzemiosł i Przedsiębiorczości w Gorlicach
- Cech Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Limanowej
- Cech Rzemiosł Różnych w Nowym Targu
- Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości w Zakopanem
- Spółdzielnia Rzemieślnicza w Gorlicach
W 2013r. do Izby ponownie przystąpił założycielski Cech Rzemiosł Różnych w Nowym Targu, natomiast w 2014r. uległ likwidacji Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców Branży Skórzanej w Nowym Targu.
Zgodnie ze statutem Izby w skład Zarządu Izby wchodzi po 2-ch przedstawicieli z każdej zrzeszonej organizacji, co zapewnia pełny udział cechów i spółdzielni w samorządzie izbowym.
W wymienionych organizacjach i Izbie zrzeszonych jest łącznie około 1600 rzemieślników – przedsiębiorców, z których 900 szkoli uczniów rzemiosła w 27 zawodach.
Na trzech latach nauki kształci się blisko 2800 uczniów.
Prezesem Izby od 1991r. do 2009r. był Tadeusz Kliś, który obecnie z desygnacji Związku Rzemiosła Polskiego pełni funkcję Zastępcy Przewodniczącego Rady Nadzorczej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Izba oprócz reprezentacji interesów rzemiosła i działalności samorządowo – organizacyjnej spełnia zadania z zakresu oświaty zawodowej, a w szczególności przeprowadza egzaminy kwalifikacyjne na tytuły czeladnika i mistrza w 29 zawodach rzemieślniczych.
Rocznie około 1300 osób zdobywa w Izbie rzemieślnicze tytuły zawodowe.
Łącznie od 1985r. tytuł czeladnika uzyskało 33106 osób, a mistrza 4319 kandydatów.
W Cechu Rzemiosł Różnych w Nowym Targu mają siedzibę izbowe komisje egzaminacyjne przeprowadzające egzaminy czeladnicze i mistrzowskie w 14 zawodach rzemieślniczych.
Izba prowadzi własny Ośrodek Szkolenia Zawodowego.
W 2015 roku Ośrodek przeszkolił na kursach i szkoleniach 164 osoby.
W 2007 roku Izba uruchomiła Zasadniczą Szkołę Zawodową w Krynicy Zdroju.
Obecnie w Szkole kształci się 82 uczniów.
Uczniowie zdobywają wiedzę w zawodach: fryzjer; murarz-tynkarz; monter sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych; mechanik pojazdów samochodowych; elektryk; wędliniarz; cukiernik; stolarz; kucharz oraz sprzedawca.
Izba realizując zadania statutowe organizuje corocznie dla młodzieży szkolnej konkursy o tematyce bezpieczeństwa i higieny pracy stanowiące eliminacje do Ogólnopolskiego konkursu wiedzy o zasadach bhp.
Przez kilka lat Izba organizowała konkursy fryzjerskie dla uczniów rzemiosła.
Konkursy były nie tylko formą eliminacji do Otwartych Mistrzostw Fryzjerstwa Polskiego, ale także bardzo ciekawymi imprezami szkoleniowymi. Cieszyły się ogromnym zainteresowaniem młodzieży uczącej się zawodu „fryzjer”, mistrzów szkolących i innych osób zainteresowanych najnowszymi trendami we fryzjerstwie.
Imprezę w 2010 roku uatrakcyjnił pokaz stylistów z Akademii Stylizacji Małgorzaty Babicz z Krakowa.
Oprócz powszednich, pracowitych dni są i te świąteczne nawiązujące do wielowiekowych tradycji rzemiosła.
Izba uczestniczy w wielu uroczystościach patriotyczno – religijnych.
Władze izbowe z insygniami oraz poczet sztandarowy nadają tym wydarzeniom uroczysty charakter.
Rzemieślnicy są wyróżniani za zasługi w rozwoju gospodarki, za działalność społeczną i oświatową.
Za wieloletnią działalność w samorządzie rzemiosła na wniosek Zarządu Izby Kapituła działająca przy Związku Rzemiosła Polskiego uhonorowała najwyższym odznaczeniem rzemieślniczym „Szablą Kilińskiego” następujące osoby:
- Jana Firsta
- Jana Górskiego
- Franciszka Kaletkę
- Kazimierza Dziadonia
- Stanisława Szewczyka
- Józefa Trzcińskiego
- Jana Malinowskiego
- Romana Trojanowicza
- Tadeusza Szewczyka
- Jana Karpiela
- Jerzego Grybosia
- Andrzeja Danka
- Andrzeja Maciuszka
- Jana Golonkę
- Janusza Wojsa
- Zdzisława Nycza
- Czesława Krupę
- Edwarda Chyc Magdzina
- Kazimierza Wojtasa
